از قدیم گفته اند که زبان فارسی شکر است، ولی انسان تنها با قند و شکر نمیتواند زندگی کند. ما که در جامعه آلمان زندگی میکنیم، به نان هم احتیاج داریم و برای نان درآوردن و کارکردن باید زبان آلمانی را فرگرفت. ۴۰ سال پیش که وارد هامبورگ شدم، برای آموختن زبان آلمانی چند اصل را به ما یاد دادند:
آلمانی را نزد آلمانی زبان بیاموزید و هرگز به دنبال معلمی نباشید که بتوانید با او فارسی صحبت کنید. البته ما معلمین فارسی زبانی خوبی داریم که آلمانی درس میدهند و لی اینان از فارسی صحبت کردن در سرکلاس پرهیز میکنند. باید در زبان آلمانی غوطه ورشد و با آن دست و پنجه نرم کرد. آموختن شنا هم موقعی ممکن است که بدون کمک و بالش کمکی خود را به پیش ببرید. تا موقعی که خود را به جایی متکی کنیم، نمیتوانیم کاملاً شنا را بیاموزیم.
از فرهنگ لغت آلمانی – فارسی تا حد امکان پرهیز کنید و بکوشید زبان آلمانی را به آلمانی بیاموزید. به دنبال معادل کلمه در فارسی نباشید و یک واژه آلمانی را در کاربرد روزمره آن بکار گیرید. به فرهنگ دوزبانه تنها به عنوان کمک و از روی ناچاری مراجعه کنید. ما تقریباً ۸ تا ۱۰ فرهنگ لغت آلمانی به فارسی داریم که تنها یکی از آنها توسط یک زبانشناس نوشته شده است. منظور ما فرهنگ لغت استاد دکتر بهزاد است که در شماره اول برگ سبز آنرا معرفی کردیم. مؤلف این فرهنگ خود استاد رشته زبانشناسی بوده و ۱۰ سال برای تألیف این کتاب کار کرده است. دانستن دو زبان هرگز نمیتواند برای فرهنگ نویسی کافی باشد، مگر اینکه مؤلف سالها در بخش زبانشناسی تحصیل کرده باشد. ما فرهنگ نویس هایی داریم که در رشته های بیولوژی، کارگردانی و یا حتی ورزش تحصیل کرده اند و جای تعجب نیست که نتوانسته اند اصول اولیه تنظیم و تدوین فرهنگ لغت (گزینش واژه، سرواژه ها و شماره گذاری آنها، دستورخط و آوانگاری، ریشه شناسی، هویت دستوری واژه، حوزه کاربردی، ترکیب های لغوی و …) را مراعات کنند.
پیشنهاد ما برای پیشرفته ها اینست که در کنار فرهنگ آلمانی به فارسی از فرهنگ انگلیسی به فارسی استفاده کنید و این کاری است که نویسنده این مقاله برای ترجمه های سنگین و فنی خود انجام میدهد. درچند سال گذشته چند فرهنگ جامع انگلیسی در ایران منتشر شد که میتوان از فرهنگ هزاره یک جلدی ٢۰۰۰ صفحه یی علی محمد حق شناس و همکاران و فرهنگ پیشرفته آرین پور (۶ جلد و ۶۰۰۰ صفحه) نام برد که به عنوان CD نیز قابل نصب روی رایانه شما میباشد. خیلی از کلمات آلمانی چون از لاتین و یا یونانی آمده اند، در زبان انگلیسی نیز تقریباً به همین صورت استفاده میشود. بطور نمونه کلمه آلمانی objektiv در انگلیسی objektive نوشته میشود و مثلاً فرهنگ هزاره این معانی را برای آن عرضه میکند:
(رفتار): منصفانه، بی طرفانه، عادلانه، برون گرایانه (شخص): منصف، بی طرف، عادل، (فلسفه): عینی، واقعی، خارج از ذهن، دارای وجود خارجی، (دستور زبان): مفعولی. همچنین به معنی هدف؛ غایت و بالاخره در فیزیک به معنی عدسی شیئی.
تا میتوانید به زبان آلمانیِ صحیح گوش کنید. من درماه های اول اقامت در آلمان یکشنبه ها به کلیسا میرفتم، چون شنیده بودم که کشیش ها بی غلط سخن میگویند. هرگز از اینکه آنچه را میشنوید، درک نمی کنید، ناراحت نباشید. کلمات آنقدر باید به گوش بنشینند که بتوان از روی تکرار آنها به جایگاه و اهمیت آنها پی برد. نه تنها شنیدن، بلکه خواندن (حتی بدون درک مطلب) ما را متوجه میکند که بعضی از کلمات مرتب تکرار میشود. این تکرار ما را کنجکاو کرده و به دنبال معنی آن خواهیم بود. تا جایی که میتوانید فیلم های آلمانی ببینید. این تمرین سمعی و بصری همراه با علاقه برای کشف داستان فیلم مارا با سرگرمی و لذت به سوی زبان آلمانی میکشاند. خیلی از DVD ها چند زبانه پخش میشوند. در اینصورت فیلم را یکبار به فارسی و یا انگلیسی و بار دیگر آنرا به آلمانی ببینید. کسانیکه به رایانه دسترسی دارند، میتوانند از خود آموزهای آلمانی همراه با سی دی استفاده کنید که آنها را در کتابخانه های عمومی شهر Öffentliche Bücherhallen نیز میتوان رایگان قرض گرفته و کپی کرد. بعضی از این برنامه ها دو طرفه کار میکند و صوتی و تصویری می باشند. شما میتوانید جملات را ادا کنید و با آنچه کامپیوتر میگوید مقایسه کنید.
همچنین سایت اینترنت صدای آلمان بطور رایگان درسهای آلمانی پخش میکند که در قالب mp3 قابل ضبط است و میتوان در اتومبیل و یا بین راه آنها را شنید.
از حرف زدن نترسید ولی فریب تشویق و تعریف آلمانی ها را هم نخورید. آلمانی ها به هرکسی که شکسته بسته هم حرف میزند، میگویند: چقدر خوب صحبت میکنی! اینرا از روی ادب میگویند. سخن گفتن مانند لباس پوشیدن و نظافت باید پاک، بدون عیب و آراسته باشد. به اینکه حرف شما را فهمیدند، کفایت نکنید. آنچه میگویید، باید درست باشد. در غیر اینصورت نمیتوانید در آینده دیواری را که کج بالا آمده است، راست کنید. از مخاطب خود حرف تعریف اسم ها der, die das را سؤال کنید و از او بخواهید که جمله شما را تصحیح کند و این فرد میتواند فرزند خود ما باشد که در کلاسهای بالا درس میخواند. خود نویسنده بعد از ۴۰ سال اقامت درآلمان و هنوز اینکار را میکند و از آن شرمی هم ندارد.
زبان آلمانی مانند کارت ویزیت شماست. مخاطب شما چه در تلفن و چه در ملاقات حضوری با اولین جمله های شما میتواند درک کند که آیا با علاقه، دقت و نظم این زبان را یاد گرفته اید، یا از روی اکراه. خیلی از کارفرما ها این برداشت را دارند که کسی که زبان را با نظم و دقت یادگرفته، بقیه کارهایش را هم با نظم انجام میدهد.
با جامعه آلمان هماهنگ شویم ….
دیداری از مؤسسه زبان »گرونه« در هامبورگ
چند سال است که سیاستمداران آلمانی بعد از چندین دهه غفلت و بی توجهی به این نتیجه رسیده اند که باید قدمی در جهت همراه کردن مهاجرین با این جامعه انجام دهند. دولت گرهاردشرودر در آغاز سال ٢۰۰۵ با تصویب قانون جدید اقامت و مهاجرت بودج یی معادل یک میلیون و ٢۰۰ هزار اویرو برای Integration اختصاص داد. از کلمه اینتگراسیون معانی مختلفی گرفته شده است. بعضی آنرا به معنی جذب و حل شدن میدانند و از مهاجرین انتظار دارند که بقـــول تقی زاده از فرق سر تا ناخن پا فرنگی شوند. این کار نه عملی است و نه مطلوب. اکثر مهاجرین به فرهنگ، هویت و ریشه های ملی خود علاقمندند و به حق حاضر نیستند، به این معنی جذب جامعه آلمان بشوند. داشتن تابعیت آلمان هیچکس را آلمانی نمیکند، همانطور که یک آلمانی بعد از ۵۰ سال زندگی در کردستان و یاعربستان نمیتواند از بیخ کرد و یاعرب شود! هویت های ملی و قومی قابل اکتساب نیست. ما اینتگراسیون را به معنی هماهنگی و همراهی میپذیریم و آن به این معنی است که زبان آلمانی را به خوبی و از روی اعتقاد آموخته، مقررات و قوانین موجود را پذیرفته و از آن گذشته به اصول اساسی حقوق انسانها بطوریکه در قانون اساسی آلمان و قبل از آن در اعلامیه جهانی حقوق بشر منعکس شده است، اعتقاد پیداکنیم. برگ سبز در هر شماره یکی از ماده های حقوق اساسی در قانون اساسی آلمان را با ترجمه فارسی منتشر میکند.
بعد از تصویب قانون جدید مهاجرت و اختصاص بودجه، مؤسسات مختلفی خود را نامزد برگذاری دوره های تدریس زبان و علوم اجتماعی (برای هماهنگی با جامعه آلمان و آشنایی با تاریخ، سیستم سیاسی، اجتماعی و فرهنگی این کشور) نمودند. متأسفانه در بین این مؤسسه ها تشکیلاتی هم قدعلم کردند که از تخصص، قابلیت و صلاحیت کافی برخور دار نبوده و بقول معروف دکان باز کردند.
هموطنان ما باید برای انتخاب مؤسسه تحقیق بیشتری انجام دهند و برنامه های درسی مراکز مختلف را که لیست کامل آن در اینترنت و همچنین ادارات موجود است، با هم مقایسه کرده و به طور آزمایشی در آنها شرکت کنند. متأسفانه تا بحال تنها کسانی میتوانند از این کلاس های زبان و علوم اجتماعی استفاده کنند که از اقامت رسمی در آلمان برخوردار باشند.
برگ سبز میکوشد تا به مرور زمان پاره یی از این مراکز را معرفی کرده و شما را با طرز کار آنها آشنا کند.
درهمین راستا از مؤسسه گرونه Grone دیداری به عمل آورده و با دانشاموزان و مسؤلین این مرکز مصاحبه کردیم.
این مؤسسه ۱۱۱ سال پیش تإسیس شده و از ٢۱ سال پیش به این طرف در جهت آموزش مهاجرین مشغول فعالیت است. مهمترین خدماتیکه این موسسه در حال حاضر عرضه میکند از این قرارند:
* آموزش زبان آلمانی توسط معلمین با تجربه آلمانی و فارغ التحصیل رشته های زبان و آموزش و پرورش از دانشگاه های آلمان
* برگذاری کلاس های علوم اجتماعی به منظور هماهنگی با جامعه آلمان
* کلاس های تدریس رشته های تکمیلی برای کسانیکه در جستجوی تخصص شغلی جدید ی هستند، شغل خود را عوض میکنند و یا میخواهند در شغل فعلی خود معلومات خود را گسترش دهند.
* این مؤسسه خود دارای یک بخش کاریابی است و تلاش میکند تا دانشاموزان خود را بعد از پایان دوره وارد بازار کار نماید.
* کلاسها هر ماهه تشکیل میشود و هردوره یی ۶٣۰ ساعت (۶ ماه) را در بر میگیرد. در طول این مدت دوهفته تعطیلات خواهید داشت. کلاسهای درسی به سه دوره تقسیم میشود: مبتدی، متوسط و پیشرفته. در ماه ژانویه دوره جدید کلاسهای مبتدی و متوسط آغاز خواهد شد.
* دانش پژوهان در پایان این دوره یک گواهی دریافت میکنند. علاوه برآن میتوانند در امتحان رسمی نهایی شرکت کرده و در صورت موفقیت دیپلم زبان آلمانی B1 را اخذ کنند. این دیپلم راه را برای یافتن کار و کسب تابعیت آلمان باز کرده و مورد قبول مراجع مختلف خصوصی و دولتی می باشد.
* همانطور که در بالا ذکر شد، هزینه های این دوره را (درصورتیکه دانش پژوه از شرایط اقامتی و سنی لازم برخوردار باشد) اداره مهاجرت و پناهندگی به عهده میگیرد.
* درصورتیکه علاقمندان از شرایط لازم برخوردار نباشند، میتوانند هزینه کلاسها را خود بطور شخصی پرداخت کنند.
* این مؤسسه از یک کلاس مخصوص سوادآموزی نیز برخوردار است. شرکت کنندگان این کلاسها کسانی هستند که با الفبا و خط آلمانی آشنا نبوده و باید از اساس خط لاتین را هم بیاموزند.
* این مدرسه با سازمان خیریه کلیسا برای کمک و مشورت خارجی ها نیز همکاری کرده و علاوه بر خدمات آموزشی میکوشد تا از طریق سازمان خیریه فوق به مسائل روزمره پناهجویان نیز رسیدگی کند.
برگ سبز در دیدار از این مؤسسه با آقای Martin Schatke که مسؤل پروژه است، یکی از معلمین زبان خانم Astrid Louven که فارغ التحصیل دانشگاه در رشته آموزش زبان می باشد و چند تن از دانش پژوهان گفتگو کرد. اقای شاتکه در این دیدار به لزوم آموزش زبان آلمانی اشاره کرده و درباره تاریخچه این سازمان گزارش داد. خانم احمدی (ایران) و آقای جعفری (افغانستان) از نحوه تدریس زبان و علوم اجتماعی خیلی راضی بودند. خانم احمدی گفت: »قبل از این به چند مؤسسه دیگر نیز مراجعه کرده و بعد از مطالعه و مقایسه این مرکز را انتخاب کردم در این مدرسه معلمین خیلی با حوصله، تجربه و تخصص با داش پژوهان رفتار کرده و آنقدر تکرار میکنند تا درس ملکه ذهن ما شود.«
آقای جعفری که ۱۰ سال است از افغانستان خارج شده، ۶ سال پیش توانست پناهندگی اجتماعی (ماده ۵٣ قدیم) بگیرد و اکنون میخواهد به عنوان راننده اتوبوس مشغول به کار شود و برای تکمیل زبان آلمانی اکنون به این مدرسه آمده است. گرفتن دیپلم زبان آلمانی برای او این امکان را بدست میدهد، تا بتواند شانس شغلی خود را افزایش دهد.
همانطور که در بالا گفتیم، فارسی شکر ولی زبان آلمانی نان قندی است. تسلط به زبان مانند گواهی رانندگی امکانات شغلی ما را افزایش داده و درهای جدیدی را بسوی ما باز میکند. باید آنر از پایه با دقت و کنجکاوی آموخت. برای یادگرفتن زبان یا باید عاشق آن شویم و یا مجبور گردیم. پس بهتر است، آنرا بیاموزیم، قبل از آنکه مارا مجبور کنند.
………………………..